İçeriğe geç →

ÇIPALAMA ETKİSİ

Last updated on 08/05/2021

Bir bilgi bombardımanı altındayız, telefondan bilgisayardan sağdan soldan oradan buradan bildirimler geliyor. Herkes dikkatimizi çekmek ve kendisi ile ilgilenmemizi sağlamak istiyor. Bu karışıklığın içinde insanlar duydukları bilgiler arasında “ilk duyduklarına” önem verme konusunda bir yanılgı yaşıyorlar, o bilgide takılı kalıyorlar.

İnsan beyni ilk duyduğu bilgiye takılıp kalıyor ve ona diğer bilgilerden daha çok önem veriyor, ilk duyduğu yanlış olsa da. İnsan beyninin bu yanılgısını en çok avukatlar, siyasetçiler, emlakçılar kullanıyor, ikna gerektiren işler işte…

Bunu sanırım en çok ikinci el telefon satıcıları kullanıyor : )

Daniel Kahneman ve Amos Tversky tarafından 1974 yılında yayınlanan bir makalede ortaya çıkan bu durum, rakamların insanları yanılttığını öne sürmektedir.

Bahsettiğim “Judgment under Uncertainty: Heuristics and Biases” isimli makaleye (İngilizce) ulaşmak için buraya tıklayabilirsiniz.

Yok Tolga, sen bize özet geç derseniz, zaten bu yüzden buradayım.

Makaleye göre, insanlar bir karar alırken kendilerine tutunacak sağlam bir başlangıç noktası ararlar ve bu başlangıç noktası ile sonuç noktası arasında bir bağ kurarlar. Yaptıkları bilimsel araştırmaya katılan kişilerin bir çark çevirmesini ve 0 ile 100 arasında herhangi bir sayı seçmelerini isteyen Kahneman ve Tversky, sonrasında kişilerden Birleşmiş Milletlere bağlı kaç Afrika ülkesi olduğunu tahmin etmelerini istedi. Sayısı yüksek olan kişiler yüksek tahminlerde bulunurken düşük sayıya sahip olanlar da düşük tahminde bulundu. İki farklı konu olsa da kişilerin kendilerini bağladıkları rakamlar bir başlangıç noktası oldu ve bunun ötesine geçemediler.

İnternette ev bakıyorsunuz, baktığınız sitedeki evler 800 bin liradan başlıyor, siteye gittiniz ve o an 750’ye evini satan birini buldunuz, çoğunluğumuz hemen bu “kupon” evi kaçırmamalıyım diyebiliriz.

İşverenden zam isterken sizin en az yüzde 25 zamma ihtiyacınız var ama ilk sözü o söylüyor ve size yüzde 5 teklif ediyor. O dakikadan sonra yüzde 25 değil 15 bile bir hayal. İlk sözü söylemek iyidir, karşı tarafta bir baskı oluşturur.

Bu duruma;

Çapa etkisi

Çıpalama etkisi

Bilişsel eğilime çıpalama

Sabitleme eğilimi

diyenler var.

O kadar çok örnek ve bu konuya komşu yazdığım o kadar çok blog yazısı var ki, hangi birini etiketleyeceğimi bilemedim. Bu konudan sonra yem etkisi yazımı şuraya tıklayıp okusanız fena olmaz.

2019 yılında yazdığım çapa etkisi yazısında bu konuya değinmiştim, buraya tıklayarak okuyabilirsiniz. Bu yazımda konuyu biraz daha derinleştirmeye çalıştım.

İlkler unutulmaz, peki ya yarım kalanlar? Yarım kalan şeyleri unutamayız sebebi zeigarnik etkisinde saklıdır, buraya tıklayıp okuyabilirsiniz.

Selamlar, sevgiler, saygılar…

Kategori: Psikoloji

Yorumlar

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir