HAWTHORNE ETKİSİ

Last updated on 15/03/2021

İzlenmek nasıl bir duygu, bir yandan herkesin seni izlemesi hoşuna gidebilir ama diğer taraftan her anının izlenmesi rahatsız edici olabilir.

İzlenmek…

Bunu sev ya da sevme eğer akıllı telefon kullanıyorsan izleniyorsun, konumunu biliyorlar. Sokağa çıkarsan her yerde kameralar var, izleniyorsun, izliyorlar. İnstagram hesabını da izliyorlar, izlendiğini düşünenler orada güzel rol yapıyor zaten…

Endüstriyel psikologlar Elton Mayo, Fritz J. Roethlisberger ve William J. Dickson Amerika Birleşik Devletleri’nde bir fabrikayı gözlem altına alıyorlar. Hawthorne‘da faaliyet gösteren Western Electric Şirketi’nde 1924 ile 1932 yılları arasında işçiler üzerinde yapılan gözlemlerde ilginç sonuçlar elde ediliyor.

İşçiler çalışırken fabrikanın ışıkları önce artırılmıştır ve üretimde verimlilik artmıştır daha sonra ışığı sabit kalan işçilerin de verimliliği de artmıştır. Sonraki aşamada ise ışığı düşürülen ekibin de sunduğu katkı yükselmiştir. Sonuca anlam veremeyen bilim insanları işçiler ile görüşünce, gözlemlenen işçilerin kendilerine önem verildiğini düşündükleri ve izlendiklerinin farkında oldukları için yüksek performans gösterdikleri anlaşılmıştır.

Bu etki, çalışanların sadece maaş alan bir “ekonomik insan” olmadıklarını aynı zamanda motivasyonun ne kadar önemli olduğunu göstermektedir.

Topluluk içinde birey olarak sayılmak ve gözlerin üzerinize çevrilme ihtimali davranışları değiştirebiliyor. İzlenen kişiler gerçek kimliklerini saklarlar, nasıl algılanmak istiyorlarsa öyle davranırlar ve gözetleme bittiği an eski hallerine geri dönerler.

İzlenen kişiler normalden daha verimli çalışırlar…

Bir şirket çalışanlarına “bugün ne kadar çalıştığını ölçeceğiz” derse çalışanlar normalden çok daha fazla verimli şekilde çalışabilirler ama sonrasında bu rakamlara güvenerek başka bir işe girilirse gözlemlenmeyen çalışanlar aynı performansı gösteremez ve işler yetişmez. Bu sebeple çalışanların performansları onlardan habersiz şekilde ölçülmeli ve raporlanmalıdır.

İzlenmek kısa süreli olarak performansı artırsa da uzun vadede çalışanlar üzerinde bir baskı oluşturarak stres seviyesini artırır ve performans yükselmediği gibi üzerine bir düşüş bile yaşanabilir.

İnstagram’da da bu etkiyi görebiliriz, herkes tarafından izlendiğini düşünen kişiler normal hallerinden çok daha mutlu ya da başarılıymış gibi kendilerini göstermek isteyebilirler.

Toplum içinde gözlemlenince insanların verimi artar peki toplum içinde görülmediğini düşünen insanlar ne yapar? Bu sorunun cevabı ringelmann etkisi (sosyal kaytarma) yazımda gizli, okumak için buraya tıklayabilirsiniz.

Bir de Fransız sosyolog Gustave Le Bon tarafından ortaya atılan Sosyal Bulaşma (Social Contagion) kavramı var, onu da şuraya tıklayarak okuyabilirsiniz.

Rol yapmayan bir insan bulmak ne zor değil mi?